دنیای امروز دنیای نوآوری است. یکی از مؤثرترین و پرکاربردترین جنبه‌های نوآوری تلفیق ابزار و دستاوردهای صنایع مختلف با یکدیگر است. تلفیق صنعت نساجی با علم پزشکی شاید در وهله اول آن‌چنان به چشم نیاید اما زمانی که با نگاهی جدید و متفاوت به بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و افراد فعال در حوزه درمان بنگرید، شاهد تأثیر فوق‌العاده صنعت نساجی در پیشرفت و توسعه علم پزشکی خواهید بود. از مواد بهداشتی و ملحفه‌ها، روپوش‌ها، ماسک‌ها، باندپیچی‌ها و نخ‌های جراحی گرفته تا کلیه‌ها یا استخوان‌های مصنوعی، همه و همه نتیجه تلاش‌های این رشته نوظهور است. ما در این مقاله درباره منسوجات پزشکی که درواقع رشته جدیدی از تلفیق دو دنیای نساجی و پزشکی هستند حرف زده و سعی بر این داریم تا کاربردها، ویژگی‌ها و راه‌های پیشرفت و توسعه نساجی پزشکی را بیان کنیم.

اهمیت و نقش صنعت نساجی در تولید محصولات پزشکی

یکی از مشکلات رایج در بیمارستان‌ها و مؤسسات بهداشتی، آلودگی میکروبی سطوح است که می‌تواند منجر به عفونت شود؛ بنابراین، قطع انتقال میکروارگانیسم‌های مضر و انتشار عفونت‌های ثانویه در یک محیط درمانی ضروری است. بسیار مهم است که لباس‌های محافظ مانند ماسک‌های جراحی، کلاه‌ها، روپوش‌ها و ملحفه‌های بیمارستانی نیازهای حفاظت ضد میکروبی را برآورده کنند؛ بنابراین، مواد مورداستفاده در جراحی باید از محافظت کافی در برابر میکروارگانیسم‌ها، مایعات بیولوژیکی و ذرات معلق در هوا خیال ما را راحت کنند. پیشگیری از انتقال بیماری برای دستگاه‌های غیر بدنی یا قابل کاشت در بدن انسان و دستگاه‌های خارج از بدن هم یک نکته بسیار مهم است. به همین دلیل منسوجات مراقبت بهداشتی، راهی مقرون‌به‌صرفه برای محافظت از کارکنان بیمارستان و بیمارانشان در برابر ویروس‌ها، باکتری‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها پیش روی ما قرار می‌دهند.

الیاف و پارچه‌های مختلفی برای تولید محصولات پزشکی استفاده می‌شود که برای درمان ایمن زخم‌ها و شرایط خاص پزشکی طراحی‌شده‌اند. پارچه‌های فیبری یکی از این الیاف هستند. بسته به کاربردی که از محصولات نساجی پزشکی انتظار می‌رود، الیاف متفاوتی برای تولید این محصولات به کار گرفته می‌شود. به‌طورکلی دو گروه اصلی الیاف مورداستفاده در منسوجات پزشکی وجود دارد: الیاف کالا و الیاف ویژه.

الیاف کالا نسبتاً استاندارد هستند و اغلب از موادی مانند پنبه، پلی‌استر یا نایلون ساخته می‌شوند. از طرف دیگر الیاف تخصصی منحصربه‌فردتر هستند. الیاف ویژه که به‌عنوان الیاف با کارایی بالا هم شناخته می‌شوند، به‌طور خاص طراحی‌شده‌اند تا در مقایسه با الیاف کالا، طیف وسیع‌تری از کاربردهای فنی داشته باشند. این الیاف دسته‌ای کوچک، هرکدام جایگاهی را در صنعت پر می‌کنند و می‌توانند به سه گروه طبقه‌بندی شوند: الیاف با استحکام بالا، الیاف مقاوم در برابر حرارت و الیاف مقاوم در برابر مواد شیمیایی.

انواع محصولات نساجی در دنیای پزشکی

ازآنجایی‌که نقش صنعت نساجی در تولید محصولات پزشکی به یک یا دو مورد خاص ختم نمی‌شود و طیف وسیعی از کاربردها برای منسوجات پزشکی وجود دارد، منسوجات پزشکی به چهار دسته مختلف طبقه‌بندی می‌شوند:

1. قابل کاشت

این منسوجات پزشکی زیست سازگار هستند و برای استفاده در بدن انسان طراحی‌شده‌اند. مواد کاشتنی طیف وسیعی از کاربردهای ترمیمی دارند - به‌عنوان‌مثال، ممکن است برای جایگزینی رگ‌های خونی آسیب‌دیده، زخم‌های بخیه شده، قرار گرفتن در پوست مصنوعی، تاندون و رباط مصنوعی، استخوان و قرنیه مصنوعی یا جایگزینی دریچه‌های آسیب‌دیده قلب استفاده شوند. ازآنجایی‌که کاملاً حیاتی است که مواد قابل کاشت هیچ خطر بیولوژیکی نداشته باشند، سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) آزمایش‌های شدیدی را برای اطمینان از زیست سازگاری این منسوجات انجام می‌دهد.

2. غیرقابل کاشت

مواد غیرقابل کاشت: منسوجات پزشکی غیرقابل کاشت برای استفاده روی پوست بی‌خطر هستند، اما هرگز در بخش‌های داخلی بدن استفاده نمی‌شوند. این مواد برای کمک به بهبود زخم‌های مختلف در قسمت بیرونی بدن کاربرد دارند. این مواد نساجی باید غیر سمی و مقاوم در برابر عوامل حساسیت‌زا و عوامل ایجادکننده سرطان باشند. برخی از نمونه‌های این دسته منسوجات پزشکی باند، پانسمان جراحی، گاز، گچ و مواردی مانند آن است.

3. دستگاه‌های برون بدنی

این‌گونه وسایل در علم پزشکی مدرن به‌طور گسترده مورداستفاده قرار می‌گیرند. این نوع ماده نساجی مدرن برای جایگزینی اندام‌های ضروری مختلف داخل بدن استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها باید دارای خواص غیر سمی، غیر سرطان‌زا و با زیست بدن سازگار باشند. کلیه مصنوعی، ریه مصنوعی، کبد مصنوعی و مواردی مانند آن از این دسته محصولات هستند.

4. مراقبت‌ها و محصولات بهداشتی

این دسته بخش بزرگی از بازار منسوجات پزشکی را تشکیل می‌دهد و به‌گونه‌ای طراحی‌شده‌اند که پس از یک‌بار استفاده شسته شده یا دور انداخته شوند. این منسوجات به جلوگیری از عفونت و آلودگی کمک می‌کنند و قابل‌مشاهده‌ترین محصولات نساجی هستند که احتمالاً تا قبل از خواندن این مقاله فکر می‌کردید تنها بخش کاربردی صنعت نساجی در دنیای پزشکی هستند. محصولات این بخش بسیار زیاد و متنوع هستند، به‌عنوان‌مثال: پوشاک یک‌بارمصرف پزشکی، روپوش و کلاه، پدهای بی‌اختیاری بزرگ‌سالان، پد زایمان زنانه، پدهای بارداری مشبک نخی، جمع کننده ادرار و کیسه، دستمال مرطوب پرستاری، گاز، پانسمان زخم، پارچه‌های جراحی، روپوش، گچ، روکش میز و سینی، ماسک صورت، روپوش‌های اشعه ایکس، لباس‌های مانع و ایزوله، لباس‌های معاینه بیمار، دستمال مرطوب بچه، دستمال توالت، دستمال‌های تمیزکننده پوست، دستمال‌های شیردهی، دستمال‌های ضدعفونی‌کننده سطوح سخت، انواع باند و... .

جالب‌ترین محصولات پزشکی که به لطف صنعت نساجی تولیدشده‌اند!

نقش صنعت نساجی در تولید محصولات پزشکی به‌وضوح در پیشرفت‌های فوق‌العاده و بی‌نظیری که علم پزشکی داشته است، قابل‌مشاهده است. برخی از جالب‌ترین و بزرگ‌ترین دستاوردهای رشته نساجی پزشکی عبارت‌اند از:

1. لنزهای تماسی: لنزهای تماسی یکی از پرکاربردترین فناوری‌های نساجی در دوران مدرن هستند. لنزهای تماسی رنگ چشم‌ها را تغییر می‌دهند تا زیباتر و در مواردی دقیق‌تر شوند. این محصولات از مواد نساجی با ظرفیت جذب آب ساخته‌شده است.
2. قرنیه مصنوعی: بهبود نابینایی با قرنیه مصنوعی در سال‌های اخیر باعث رشد پزشکی شده است. مواد نساجی موردنیاز برای ساخت و تولید این قرنیه‌ها باید انعطاف‌پذیر بوده و مقاومت مکانیکی کافی داشته باشند.
3. کلیه مصنوعی: در دنیایی که میلیون‌ها انسان در صف پیوند کلیه هستند، در علم جدید از کلیه مصنوعی برای حذف مواد زائد مانند اوره از خون استفاده می‌شود. کلیه مصنوعی دستگاهی است که به‌طور مصنوعی خون را بر اساس دیالیز تصفیه می‌کند. به‌طورکلی در این سیستم از الیاف غشایی توخالی مانند ویسکوز توخالی، تری استات، پلی وینیل الکل، الیاف پلی‌استر استفاده می‌شود.
4. ریه‌های مصنوعی: ریه مصنوعی دی‌اکسید کربن را از خون خارج می‌کند و به انتقال اکسیژن تمیز کمک می‌کند. این محصول پزشکی با استفاده از الیاف توخالی مانند ویسکوز توخالی که اندازه منافذ آن کمتر از یک میکرومتر است ساخته می‌شود.
5. رباط‌های مصنوعی: رباط‌های مصنوعی را می‌توان با استفاده از الیاف مصنوعی مانند پلی‌استر و کلاژن ساخت که برای اتصال دو بخش انتهایی دو استخوان استفاده می‌شود.
6. استخوان‌های مصنوعی: حق‌دارید تعجب کنید، اما استخوان مصنوعی واقعاً وجود دارد! گروهی از دانشمندان دانشگاه دیکین استرالیا ادعا می‌کنند که استخوان‌های مصنوعی از پارچه جین ساخته می‌شود. جین اساساً از پنبه ساخته‌شده است و پنبه (سلولز) یک ماده تجدید پذیر همه‌کاره است که می‌تواند برای بازسازی آئروژل با استفاده از حلال‌های مایعی که روی جین استفاده‌شده، به کار گرفته شود.
7. منسوجات انسانی: اگر زخمی در بدن انسان وجود داشته باشد، با منسوجات انسانی کاملاً قابل‌درمان است. قسمتی از زخم در این فرایند با نخ‌های مصنوعی که با سلول‌های انسان ساخته می‌شوند، پر می‌شود.

8. نوار بهداشتی: یکی از محصولات مراقبت بهداشتی پرکاربرد در سراسر جهان که نقش صنعت نساجی در تولید محصولات پزشکی را به‌خوبی نشان می‌دهد، نوار بهداشتی است. نوار بهداشتی با استفاده از سه لایه مواد نساجی تولید می‌شود. لایه داخلی که با بدن انسان در تماس است از پارچه نبافته است. لایه داخلی باید دارای ویژگی‌های خاصی باشد مانند انتقال سریع خون قاعدگی از لایه داخلی به لایه مرکزی، راحتی، احساس نرمی، انعطاف‌پذیری و پایداری در برابر خون. لایه مرکزی نوار بهداشتی از پلیمر مخصوص تشکیل‌شده است که خاصیت جذب فوق‌العاده دارد؛ و لایه بیرونی از پلی‌اتیلن تشکیل‌شده است.

ویژگی‌های اساسی و حیاتی که منسوجات پزشکی باید داشته باشند:

منسوجات طبی ازاین‌جهت که جهت مصارف پزشکی طراحی و تولیدشده‌اند با انواع دیگر پارچه‌ها زمین تا آسمان تفاوت دارند. لوازم و محصولات پزشکی حتی در ساده‌ترین انواع آن مانند ماسک‌ها و روپوش‌های جراحی باید ویژگی‌های منحصربه‌فردی داشته باشند تا از تکثیر، شیوع و به خطر انداختن جان انسان‌ها به‌خوبی جلوگیری کنند. بااین‌حال، اگر بخواهیم نقش صنعت نساجی در تولید محصولات پزشکی را به صحیح‌ترین شکل ممکن ایفا کنیم، باید به ویژگی‌های زیر در تولید منسوجات پزشکی دقت کنیم:

• مواد اولیه این سبک نساجی باید غیر سمی باشند.
• باید در برابر سرطان مقاوم باشد.
• منسوجات طبی باید قابلیت ضدعفونی بدون هیچ‌گونه تغییر ساختاری یا شیمیایی را داشته باشند.
• مواد نساجی باید ازنظر بیولوژیکی با بدن و طبیعت انسان سازگار باشند.
• ضد آب بوده و دارای خاصیت نفوذپذیری برای گردش جریان هوا باشند.
• در برابر مواد اسیدی و قلیایی کاملاً مقاوم باشند.
• خاصیت ضد میکروبی داشته باشند یعنی باید در برابر میکروارگانیسم‌ها که سبب بروز عفونت هستند، مقاوم باشد.
• کیفیت پارچه محصولات پزشکی باید خوب باشد و به‌راحتی سوراخ یا پاره نشود.
• تا حد ممکن قابل شستشو و قابل‌استفاده مجدد باشد. (جز محصولاتی مانند روپوش جراحی و ماسک جراحی)
• تا حد ممکن باید فری سایز و مناسب برای همه جنسیت‌ها و سنین باشند.

چرا و چطور از صنعت نساجی پزشکی حمایت کنیم؟

ازآنجایی‌که تقاضا برای محصولات پیشرفته درزمینهٔ پزشکی در حال افزایش است، تولیدکنندگان نساجی به‌طور مداوم راه‌هایی برای بهبود مشخصات ایمنی محصولات موجود و معرفی منسوجات پزشکی جدید به بازار پیدا می‌کنند. بااین‌حال، تولید منسوجات پزشکی نیازمند تست‌های آزمایشگاهی متعدد و بسیار پیشرفته است. تست‌های آزمایشگاهی شامل اندازه‌گیری ضدآب بودن محصول، قابلیت شستشو (در صورت بازیافت و امکان استفاده مجدد)، استحکام محصول و تولید محصول مقاوم در برابر پارگی است.

اهمیت منسوجات پزشکی در زندگی امروز غیرقابل‌انکار است. توسعه فناوری‌های جدید و موارد جدید به بیماران کمک می‌کند تا بر سختی‌هایی که درگذشته متحمل می‌شدند، غلبه کنند؛ اما نکته غم‌انگیز این است که باوجوداینکه در کشورهای توسعه‌یافته تحقیقاتی درزمینهٔ فناوری پزشکی وجود دارد، فعالیت‌ها در این حوزه در کشور ما آن‌قدر که باید جدی گرفته نمی‌شود. ضمن اینکه هنوز هم حوزه‌های ناشناخته‌تری از منسوجات پزشکی وجود دارد که ما باید در مورد آن مسائل تحقیق کنیم. باید توجه بیشتری به تولید مواد منسوجات پزشکی سالم و باکیفیت داشته باشیم. علاوه بر فناوری، باید مراقب قیمت محصولات هم باشیم. از این طریق تولید منسوجات پزشکی مدرن باکیفیت کامل و در دسترس امکان‌پذیر خواهد بود. ما در مجموعه پویا بافت انواع مختلفی از محصولات نساجی را تولید، عرضه و صادر می‌کنیم. به نظر شما هر یک از افراد دغدغه‌مند چطور می‌توانند به پیشبرد علم نساجی پزشکی کمک کنند؟ پیشنهاد شما برای گسترش فعالیت‌های این صنعت آینده دار و پراهمیت چیست؟